Dirk's professioneel accordeon-stemapparaat 2.5

accordeon-stemmen. accordeon-stemapparaat
Dit stemapparaat is ontwikkeld voor het stemmen van accordeons en vergelijkbare "instrumenten met doorslaande tongen" zoals de diatonische mondharmonica, de concertina, de bandoneon, de melodica en het tongenorgel.

Dirk's stemapparaat is ontwikkeld voor professionele ervaren stemmers, maar doordat het goede inzichten geeft in het stemproces, is het ook zeer geschikt voor beginnende stemmers.

De unieke mogelijkheden van dit stemapparaat vereenvoudigen en versnellen het stemproces aanzienlijk. Het stemapparaat heeft een groot bereik van E0 tot en met C9, een zeer hoge nauwkeurigheid van minder dan 0,05 Hz (golven langer dan 20 seconden) en kan tot drie tongen tegelijk meten. Hierdoor kan de stemming van de accordeon worden gemeten zonder tongen uit te schakelen vóór het openen van de behuizing. De werkelijke frequenties van de tongen, die elkaar en de behuizing beïnvloeden, kunnen nu worden gemeten. Zo wordt het aanzienlijk eenvoudiger en sneller om de tong die afwijkt en aandacht nodig heeft te selecteren. Het stemapparaat meet de zweving die ontstaat doordat de tongen samen klinken en toont deze in cent of Hertz. Zweving kan niet nauwkeurig genoeg worden gemeten door de tongen afzonderlijk te meten, maar door ze gelijktijdig te meten is het nauwkeurig genoeg. De gemeten zweving wordt vergeleken met de zwevingslijst van de betreffende accordeon, die de gewenste zweving voor elke noot aangeeft. Deze zwevingslijst kan snel en eenvoudig worden gemaakt met een grafiek in het stemapparaat.

Ook akkoorden (drie tongen) en octaven (twee of drie tongen in verschillende octaven) kunnen door het stemapparaat worden gemeten, zodat de behuizing ook hiervoor niet hoeft te worden geopend.
Naast de genoemde basisfuncties heeft het stemapparaat veel extra functies zoals:

• het stemapparaat op volledig scherm weergeven voor een helder overzicht.
• het scherm bevriezen om de getallen en grafieken goed te kunnen bekijken.
• noten afspelen met de geluidskaart.
• de noten die moeten worden gemeten automatisch of handmatig selecteren.
• automatische correctie van mogelijke afwijkingen in de nauwkeurigheid van de geluidskaart.
• automatische reductie van ongewenste omgevingsgeluiden en storingen.
• alternatieve stemmingen maken.

De module "opname en rapportage"
Het stemapparaat kan worden uitgebreid met een module die snel alle noten van de accordeon kan opnemen en opslaan en daarna een rapport kan maken. Dit rapport geeft de afwijking van elke tong weer in een gemakkelijk leesbare tabel. De opnamemodus werkt alleen wanneer afzonderlijke noten worden gemeten. Akkoorden en octaven kunnen niet worden opgenomen. Na het openen van de accordeon kunnen de tongen die te veel afwijken op de stemtafel worden gecorrigeerd aan de hand van de waarden uit het rapport. De tongen (die buiten de behuizing een afwijkende frequentie hebben) krijgen de juiste frequentie nadat zij weer in de accordeon zijn geplaatst. Het rapport kan achteraf opnieuw worden afgedrukt en als stemrapport bij de accordeon worden gevoegd. Met de module is het ook mogelijk om de zwevingen van een ander instrument eenvoudig over te nemen.

De klinkende tongen kunnen nu onafhankelijk worden geselecteerd. Bijvoorbeeld tong 3 kan worden geselecteerd terwijl tong 1 en 2 niet zijn geselecteerd. In dit voorbeeld klinkt één tong en wordt voor het stemmen de afwijking van tong 3 in de zwevingslijst gebruikt. In de vorige versies van de software werd tong 1 automatisch geselecteerd wanneer één tong klonk. Het is nog steeds mogelijk om twee of drie tongen tegelijk te selecteren. In dat geval worden meerdere tongen gelijktijdig gemeten.

Zie hoofdstuk 'Stemmen' hieronder.

De probeerversie is bedoeld om een goed beeld te krijgen van de mogelijkheden van het stemapparaat. Alleen een deel van de noten uit de toonladder kan met deze versie worden gemeten. De volgende noten worden ondersteund:

E0 F0 G#0 A0 C1 C#1 E1 F1 G#1 A1 C2 C#2 E2 F2 G#2 A2 C3 C#3 E3 F3 G#3 A3 C4 C#4 E4 F4 G#4 A4 C5 C#5 E5 F5 G#5 A5 C6 C#6 E6 F6 G#6 A6 C7 C#7 E7 F7 G#7 A7 C8 C#8 E8 F8 G#8 A8 C9

• Frequentie
  het aantal golven per seconde van een toon (toonhoogte).
• Geluid
  het totale bereik aan golflengten dat door het menselijk oor kan worden waargenomen.
• Toon
  geluid met een vaste toonhoogte.
• Noot
  notatie die een toon met een specifieke toonhoogte en lengte aanduidt.
• Toonladder
  oplopende of aflopende reeks tonen in vaste volgorde.

• Toonhoogte
  de waargenomen frequentie van een toon. Dit is de grondfrequentie.
• Grondtoon of tonica
  de waargenomen toonhoogte. De laagste toon van de verzameling tonen die een geluid vormt.
• Boventoon
  een toon in een geluid met een hogere frequentie dan de tonica. De boventonen zijn veelvouden van de tonica.
• Zweving
  een zweving ontstaat wanneer twee tonen met een klein verschil in toonhoogte tegelijk klinken.

• Interval
  Het verschil in toonhoogte tussen twee tonen.
• Semitoon
  het kleinste muzikale interval in westerse muziek. Een octaaf bestaat uit twaalf semitonen. In een gelijkzwevende stemming zijn alle semitonen gelijk verdeeld in frequentie. Op een piano is het interval tussen twee aangrenzende witte toetsen, één semitoon, als er geen zwarte toets tussen zit. Als er tussen de aangrenzende witte toetsen een zwarte toets zit, dan is het interval tussen de twee witte toetsen twee semitonen. In dat geval is het interval tussen de witte toetsen en de zwarte één semitoon. Het interval tussen een toon en dezelfde toon met een kruis (bijvoorbeeld C en C#) is altijd één semitoon.
• Octaaf
  het verschil tussen twee tonen waarbij de tweede toon de dubbele frequentie heeft van de eerste.
  1 octaaf = 12 semitonen.

• De stemming of het temperament
  de manier waarop de combinatie van frequenties voor een specifiek toonbereik op een instrument wordt gekozen. In de westerse muziek is de gelijkzwevende stemming het meest populair. Andere temperamenten zijn bijvoorbeeld: de reine stemming, de Pythagoreïsche stemming, de middentoonstemming, de welgetempereerde stemming en de 31-toonstemming.
• Chromatische toonladder
  een chromatische toonladder is een toonladder die alle twaalf semitonen binnen één octaaf bevat:
  c – c# – d – d# – e – f – f# – g – g# – a – a# – b (de witte en zwarte toetsen van een piano)
• Halve en hele toonafstanden
  een halve toonafstand is gelijk aan een interval van één semitoon zoals het interval tussen twee aangrenzende witte toetsen op een piano zonder zwarte toets ertussen. Een hele toonafstand is gelijk aan een interval van twee semitonen zoals het interval tussen twee aangrenzende witte toetsen op een piano met een zwarte toets ertussen.

• Diatonische toonladder
  een diatonische toonladder is een toonladder met halve en hele toonafstanden:
  C majeur: c – d – e – f – g – a – b (de witte toetsen op een piano of de knoppen op een diatonische accordeon)
  C mineur: c – d – eb – f – g – ab – bb
• Hertz
  eenheid voor frequentie.
  1 Hz = 1 golf per seconde.
• Cent
  logaritmische eenheid voor het verschil in toonhoogte ten opzichte van een toon in de toonladder.
  1200 cent = 1 octaaf.
  100 cent = de afstand tussen 2 opeenvolgende semitonen in een gelijkzwevende stemming.
  

• Frequentiespectrum
  alle frequenties die in een geluid voorkomen. Het frequentiespectrum kan in de vorm van een grafiek worden weergegeven.
• Wisseltonig
  de term wisseltonig wordt gebruikt om aan te geven dat een toets van een accordeonachtig instrument een andere toon voortbrengt bij het sluiten of openen van de balg. Voorbeelden: bandoneón, trekzak, mondharmonica.
• Stemtafel
  een werktafel met allerlei benodigdheden voor het stemmen van de tongen van een accordeon.

Ingebouwde microfoon of externe USB-microfoon?
Een ingebouwde microfoon, zoals die vaak aanwezig is in laptops, is niet altijd bruikbaar. Een ingebouwde microfoon vangt meer omgevingsgeluid op dan een externe microfoon. De behuizing van de laptop vangt geluiden en trillingen op en geeft die door aan de microfoon. De koelventilator van de laptop is ook een belangrijke bron van omgevingsgeluid. Een externe USB-microfoon kan op afstand van een laptop of computer worden geplaatst. Zo neemt de microfoon deze omgevingsgeluiden niet op.

Bovendien kan een ingebouwde microfoon vaak de laagste frequenties niet meten, die nodig zijn om een instrument correct te stemmen. Om deze reden gebruikt u beter een externe USB-microfoon met een bereik van 20 Hz tot 20 kHz.

Een ander nadeel van de ingebouwde microfoon is dat die lastig goed te positioneren is ten opzichte van het instrument. Een externe USB-microfoon, die met een kabel is aangesloten, kan op de gewenste plaats worden neergezet.

Een USB-microfoon heeft bovendien als voordeel dat deze minder storing veroorzaakt dan een microfoon die op de geluidskaart van een computer is aangesloten.

Tot slot is het beter een externe USB-condensatormicrofoon te gebruiken in plaats van een dynamische microfoon. Dit komt doordat een condensatormicrofoon gevoeliger is voor de lagere klanken.

Een duurdere phantom-gevoede microfoon is ook een geschikte optie, omdat deze microfoons eveneens voldoen aan de eisen om een instrument correct te stemmen. Houd er echter rekening mee dat een microfoon die bedoeld is om te zingen, meestal, niet geschikt is, omdat deze microfoons de lagere en hogere klanken wegfilteren.

Digitale effecten
De meeste microfoons kunnen het geluidssignaal wijzigen met digitale effecten. Dit zijn effecten zoals 'echo's', 'bromfilters', 'stereoverbetering', 'richtings-gevoeligheid' en 'ruisonderdrukking'. Deze effecten kunnen het opgenomen geluid vervormen waardoor het stemapparaat niet goed functioneert. Daarom moeten effecten worden uitgeschakeld. Daarentegen zijn microfoon-instellingen zoals 'boost', 'gevoeligheid', 'volume', 'gain' en 'balans' niet van invloed.

Plaatsing van de microfoon
De plaatsing van de microfoon ten opzichte van de accordeon bepaalt grotendeels de gevoeligheid van de microfoon voor de tongen van de accordeon die gemeten moeten worden. Plaats de microfoon altijd aan dezelfde kant van de accordeon als de tongen die gemeten moeten worden. Als de tongen aan de klavierzijde worden gemeten dan moet de microfoon aan de zijde van het klavier worden geplaatst. Als de tongen aan de baszijde worden gemeten dan moet de microfoon aan de baszijde van de accordeon worden geplaatst. Als het tongenblok uit de accordeon is gehaald en op de stemtafel wordt gestemd dan moet de microfoon boven het tongenblok worden geplaatst zodat alle tongen even sterk kunnen worden gemeten. Als twee tongen tegelijk klinken (even luid) en de microfoon op de verkeerde positie staat dan is het goed mogelijk dat een van de twee tongen veel zwakker wordt gemeten. Dit beïnvloedt de nauwkeurigheid van de meting negatief.

De afstand van de microfoon tot het accordeon
Als de microfoon dichter bij de accordeon wordt geplaatst worden de achtergrondgeluiden zwakker ten opzichte van het te meten geluid. Dit verbetert de meting. Een afstand van minder dan een halve meter geeft het beste resultaat.

Conclusie
Een externe USB-condensatormicrofoon met een kabel naar de computer is de voorkeurs-configuratie. Zo'n microfoon kan gemakkelijk op een geschikte plek worden geplaatst. Hierdoor neemt zo'n microfoon minder omgevingsgeluid op.

Het frequentiebereik van echt goedkope microfoons is in de meeste gevallen onbekend. De meeste externe USB-condensatormicrofoons halen het vereiste frequentiebereik van 20 Hz tot 20 kHz. Controleer altijd de specificaties.

Met zo'n microfoon wordt de interne geluidskaart van de computer niet gebruikt waardoor eventuele storingen die de geluidskaart kan veroorzaken worden voorkomen.

Digitale effecten moeten te allen tijde worden uitgeschakeld!

Tooltips
Door de muiscursor boven een knop of een venster te houden verschijnt een "tooltip". Een tooltip is een klein tekstvak met uitleg over die betreffende knop of dat venster.

Selecteer de geluidsingang
Om het stemapparaat te kunnen gebruiken is het nodig de gewenste geluidsingang te selecteren en in te stellen. Meestal is dit een microfoon. Wanneer u het stemapparaat voor het eerst start, wordt het instellingenscherm automatisch getoond.

Bij 'selecteer het opnameapparaat' selecteert u de geluidskaart. De verschillende geluidsingangen van de geselecteerde geluidskaart worden opgesomd bij 'selecteer de geluidsingang in het opnameapparaat'. Hier selecteert u de te gebruiken geluidsingang.

Het resulterende signaal van de geselecteerde ingang wordt getoond in de grafiek rechtsonder. Het stemapparaat werkt het best wanneer het ingangssignaal zo sterk mogelijk is maar het moet uit de buurt blijven van de bovenkant en de onderkant van de grafiek om vervorming te voorkomen. De sterkte van het signaal kan worden geregeld door de schuif 'Gevoeligheid' te verplaatsen. Wanneer een microfoon is geselecteerd en het signaal te zwak is kan het vinkje 'Microfoonversterking' worden gezet om het signaal extra te versterken.

Als u een stereo-ingang hebt met een "Balansschuif", moet u de schuif in het midden zetten.

Een onderdeel van Windows-mixers is 'Windows-opnameinstellingen'. Dit is de plaats in Windows waar de geluidsingang wordt geselecteerd en ingesteld. Het instellingenscherm van het stemapparaat doet hetzelfde waardoor de Windows-instellingen niet nodig zijn.

Soms is op de ingang een brom (50 of 60 Hz) hoorbaar. Dit wordt meestal veroorzaakt door slechte aarding of een slechte voeding. Die kan worden verwijderd door een van de bromfilter-vakjes aan te vinken. Het niet gebruiken van deze filters kan leiden tot ongewenste detectie van bepaalde tonen, bijv. G1 (49 Hz), A#1 (58,27 Hz) of B1 (61,74 Hz).

1. Zorg voor een rustige omgeving
Het stemapparaat verwijdert ongewenste monotone achtergrondgeluiden. Het is echter vrijwel onmogelijk een spelende accordeon op de achtergrond te onderscheiden van de gewenste voorgrondgeluiden. De te stemmen geluiden moeten harder zijn dan de achtergrondgeluiden en de achtergrondgeluiden beïnvloeden de snelheid van het stemapparaat negatief. Het beste resultaat wordt bereikt in een stille omgeving met weinig achtergrondgeluiden.

2. Wacht op de initialisatie
Start het stemapparaat en wacht tot de tekst 'Initialiseren…' verdwijnt. Kort na het opstarten meet het stemapparaat de achtergrondgeluiden gedurende ongeveer vijf seconden. Als er tijdens deze periode een noot wordt gespeeld, dan wordt deze als achtergrondgeluid beschouwd. Deze noot wordt kort na de initialisatie dan niet herkend. Als dit gebeurt, stop dan met het spelen van de noot en wacht ongeveer tien seconden voordat u de noot opnieuw speelt.

3. Octaven, akkoorden of tonen
Kies wat u wilt stemmen met de knoppen 'Octaven' (2 of 3 tongen met een octaaf afstand), 'Akkoorden' (3 tongen) en 'Tonen' (1, 2 of 3 tongen binnen dezelfde toon).


4. Selecteer de klinkende tongen
Selecteer de klinkende tongen door op de overeenkomstige tongen te klikken. Het aantal geselecteerde tongen moet gelijk zijn aan het aantal tongen dat tegelijk klinkt. Als er meer tongen klinken dan zijn geselecteerd, zal het stemapparaat de luidste tongen herkennen, maar nooit meer dan geselecteerd. Als de geluidsterktes van de tongen dicht bij elkaar liggen en wat variëren dan kan het stemapparaat wisselen tussen de herkende tongen en wordt het uitlezen moeilijk. Als er minder tongen klinken dan geselecteerd zijn, dan bestaat de kans dat het stemapparaat een toon uit de achtergrondgeluiden herkent. Deze kans is echter klein en als het gebeurt, is het niet echt een probleem, maar het maakt het uitlezen minder duidelijk.

5. Speel de noot die gestemd moet worden
Speel de noot die gestemd moet worden met constante balgdruk tot de rode tekst 'Lock' verschijnt. De toonhoogte van de tong varieert enigszins met de balgdruk. Als de balgdruk hoger wordt, zal de top van de tong verder heen en weer bewegen waardoor de toonhoogte afneemt. Om deze reden is het belangrijk te stemmen met ongeveer dezelfde balgdruk als waarmee het accordeon wordt bespeeld. Zodra de gemeten noot stabiel en nauwkeurig is verschijnt de rode tekst 'Vast'. Het stemapparaat springt nu niet meer naar een andere noot zolang de huidige noot klinkt.


6. Speel de noot niet te lang
Het stemapparaat verwijdert langdurige monotone achtergrondgeluiden zoals het geluid van een koelventilator. Als de te meten noot te lang aanhoudt (ongeveer 30 seconden), dan wordt deze als achtergrondgeluid herkend en verwijderd. Als dit gebeurt, stop dan ongeveer vijf seconden met het spelen van de noot voordat u verder stemt.

7. Let u op de geluidsterkte
Als de geluidsterkte te hoog is vervormt het ingangssignaal, wat de werking van het stemapparaat negatief beïnvloedt. Als dit regelmatig voorkomt, ga dan naar het instellingenscherm (Menu - Instellingen) en verlaag de gevoeligheid van het ingangssignaal ('Sensitivity'-schuif). Het stemapparaat bewaakt de geluidsterkte en toont de rood knipperende tekst 'ingangssignaal te sterk!' zodra het volume te hoog wordt.


8. Controleer de gedetecteerde noot
Het stemapparaat toont de waarde van de gedetecteerde noot. Het octaaf van de noot wordt rechtsonder bij het nootteken weergegeven. De A van 440 Hz bevindt zich in octaaf 4 en wordt weergegeven als A4.

9a. Lees de afwijkingen numeriek
De afwijkingen van de gemeten tongen worden door het stemapparaat numeriek weergegeven. Deze afwijkingen kunnen worden berekend ten opzichte van de exacte frequentie uit de toonladder. Zo moeten de tongen worden gestemd zodat de gemeten afwijkingen (bovenste waarden) gelijk zijn aan de gewenste afwijkingen (onderste waarden) uit de zwevingslijst. De afwijkingen kunnen ook worden berekend ten opzichte van de gewenste afwijkingen uit de zwevingslijst. Zo moeten de tongen worden gestemd zodat de gemeten afwijkingen allemaal nul zijn. De methode waarmee de afwijkingen worden berekend kan in het instellingenscherm (Menu - Instellingen) worden ingesteld.

9b. Lees de afwijkingen met de bewegende naalden
De afwijkingen van de gemeten tongen worden door het stemapparaat ook getoond met bewegende rode naalden. Deze afwijkingen worden berekend ten opzichte van de exacte frequentie uit de toonladder. De schaal van het venster loopt van 50 cent te laag tot 50 cent te hoog. Dit is het bereik van één semitoon. Zo moeten de tongen worden gestemd zodat de gemeten afwijkingen gelijk zijn aan de gewenste zweving. De afwijkingen kunnen hier niet worden berekend ten opzichte van de gewenste zweving uit de zwevingslijst. De absolute frequenties van de gemeten tongen kunnen in tekstvakken worden getoond (in hertz). Met de knop 'Freq' onderaan het stemapparaat kunnen deze vakken worden in- en uitgeschakeld.

10. Lees de zwevingen
De zwevingen van de gemeten tongen worden door het stemapparaat numeriek weergegeven. De knop 'Hz/Cent' wisselt tussen weergave in Hertz of in Cent.

Bevries het stemapparaat
Het stemapparaat kan worden bevroren zodat de weergegeven waarden en grafieken onveranderd blijven en rustig kunnen worden afgelezen. Het stemapparaat wordt ook bevroren door op de spatiebalk van het toetsenbord te drukken.


Vergroot het stemapparaat tot volledig scherm
Het stemapparaat kan worden vergroot tot volledig scherm zodat de weergegeven waarden en grafieken goed leesbaar zijn, ook op grotere afstand.

Het geluidssignaal dat het stemapparaat voor zijn metingen gebruikt wordt grafisch weergegeven linksboven in het stemapparaat. De mate waarin het signaal op en neer gaat geeft de sterkte van het ingangsgeluid aan. Als het geluid te sterk wordt om in zijn venster te passen dan wordt het signaal niet sterker weergegeven zodat het altijd in zijn venster past. De naam van de geluidsingang die in het instellingenscherm (Menu - Instellingen) is gekozen wordt ook in dit venster weergegeven.

In dit venster kunt u controleren of het ingangssignaal aanwezig is.

Het stemapparaat zet het ingangssignaal om van een tijdsignaal naar een frequentiesignaal. De equalizer geeft de sterkte van de gemeten noten (van E0 tot C9) grafisch weer. Elke verticale blauwe balk weerspiegelt de sterkte van de betreffende noot. Hoe sterker de noot in het gemeten signaal des te hoger de balk. Als een van de balken te sterk wordt om in het venster te passen, wordt de balk niet sterker weergegeven zodat hij altijd past. In dat geval worden alle noten minder sterk weergegeven zodat de onderlinge verhoudingen tussen de nootsterkten behouden blijven. In dit venster zijn ook de in het ingangsgeluid aanwezige boventonen zichtbaar.

Het stemapparaat gebruikt deze wel. De sterktes van de achtergrondgeluiden worden weergegeven door een kleine horizontale groene lijn. Als de blauwe balk de groene lijn bereikt dan herkent het stemapparaat die noot als voorgrondgeluid. Het stemapparaat selecteert uit het voorgrondgeluid de noot om te stemmen. De geselecteerde noot wordt gemarkeerd met een donkergroene achtergrond. Bij het stemmen van akkoorden of octaven worden meerdere noten geselecteerd.

De gedetecteerde noot wordt weergegeven als een teken, een octaafnummer en eventueel een zwarte toets in het nootvenster van het stemapparaat. De frequentie van de toon in de toonladder wordt linksboven in dit venster weergegeven. Dit is niet de gemeten frequentie. Onder deze frequentie staat aangegeven of de noot automatisch of handmatig is geselecteerd. De ingestelde frequentie voor de A4 wordt rechtsboven in dit venster getoond. Deze is standaard 440,0 Hz. Als de noten zijn getransponeerd, wordt dit onderaan dit venster aangegeven.

De verticale blauwe balk in de equalizer van de gedetecteerde noot beslaat een klein deel van het totale frequentiespectrum (alle blauwe balken) van het ingangsgeluid. Het stemapparaat vergroot het frequentiespectrum van deze ene gedetecteerde blauwe balk en toont dit grafisch in het frequentiespectrum-venster. De horizontale as stelt de frequentie voor en de verticale as de sterkte van de frequenties. De rode lijn toont het frequentiespectrum van de gedetecteerde noot. De uiteinden van de rode lijn lopen over in witte lijnen. Deze witte lijnen tonen een klein deel van de aangrenzende noten. De hoge pieken in de rode lijn geven de gemeten frequenties van het ingangsgeluid aan. Elke klinkende tong van de accordeon veroorzaakt een piek in het frequentiespectrum. De afstand tussen twee pieken bepaalt de frequentie van de waargenomen zweving. Het stemapparaat detecteert de pieken in de rode lijn en markeert deze met blauwe verticale lijnen. Er worden niet meer pieken gedetecteerd dan het aantal ingestelde tongen.

Het ingestelde aantal tongen wordt rechtsonder in dit venster getoond. De verticale donkergroene lijn geeft de frequentie uit de toonladder van de gedetecteerde noot aan. De verticale lichtgroene lijnen geven de gewenste afwijkingen voor de tongen uit de zwevingslijst aan. De afstanden tussen de blauwe en groene lijnen geven de afwijkingen van de tongen aan. Of er enkeltonen akkoorden of octaven worden gemeten wordt linksonder in dit venster getoond. De gekalibreerde correctiefactor voor de frequenties wordt rechtsboven in dit venster getoond.

De afwijkingen van de tongen worden numeriek en met bewegende rode naalden weergegeven. De zwevingen worden berekend en numeriek weergegeven. De absolute frequenties van de tongen kunnen eveneens numeriek worden weergegeven.

Als de knop 'Auto' is ingedrukt, selecteert het stemapparaat automatisch de te stemmen noot. Als deze knop niet is ingedrukt dan kan de noot om te stemmen handmatig worden geselecteerd. De te stemmen noot kan worden geselecteerd met de vier knoppen '- Noot +' en '- Octaaf +'. De linker- en rechterpijlen op het toetsenbord kunnen hiervoor ook worden gebruikt. De geselecteerde noot wordt in het equalizer-venster gemarkeerd met een groene achtergrond.


Handmatige selectie van de noot om te stemmen kan onder meer in de volgende situaties worden gebruikt:

• In de automatische selectiemodus kiest het stemapparaat de grondtoon van het ingangsgeluid. In de handmatige selectiemodus is het mogelijk een van de andere tonen te meten bijvoorbeeld een boventoon.
• In de handmatige selectiemodus reageert het stemapparaat gevoeliger waardoor het mogelijk wordt zwakkere tonen te meten.
• In het instellingenscherm (Menu - Instellingen) kan worden ingesteld dat het stemapparaat in de handmatige selectiemodus continu moet meten, ook als er geen voorgrondgeluid aanwezig is. Zo kunnen lang aanhoudende geluiden worden gemeten.
• Als er in de automatische selectiemodus veel storende achtergrondgeluiden aanwezig zijn kan het gebeuren dat het stemapparaat nu en dan de verkeerde noot selecteert.

Lang aanhoudende noten worden na ongeveer 30 seconden door het stemapparaat als achtergrondgeluid herkend. Deze geluiden worden dan niet langer automatisch geselecteerd. In het instellingenscherm (Menu - Instellingen) kan worden ingesteld dat het stemapparaat in de handmatige selectiemodus continu moet meten, ook als er geen voorgrondgeluid aanwezig is. Zo kunnen lang aanhoudende noten en andere achtergrondgeluiden toch worden gemeten.

In de handmatige selectiemodus kan het stemapparaat noten afspelen via de geluidskaart. Door op de knop 'Geluid' te klikken wordt de geselecteerde noot tien seconden afgespeeld. Het stemapparaat corrigeert de frequentie van de gespeelde noot door middel van de kalibratie die bij het opstarten wordt uitgevoerd. Hierdoor is de afgespeelde noot niet afhankelijk van de nauwkeurigheid van de geluidskaart. De gegenereerde geluidsgolf heeft een sinusvorm. Geluidsterkte is sterk afhankelijk van de toonhoogte en de frequentie-karakteristiek van de gebruikte luidsprekers. Zonder basluidspreker zijn de lagere tonen (onder de C3) over het algemeen helemaal niet hoorbaar. De afgespeelde noot kan worden gebruikt om de stemming 'op het gehoor' te controleren of om de geselecteerde noot snel op het accordeon te vinden. Het is ook een snelle test om te controleren of het stemapparaat goed functioneert.

Om uw instrument in een andere toon dan de standaard C te stemmen, kunt u de knoppen '- Trans +' onderaan het stemapparaat gebruiken. Met deze knoppen kan de stemming naar een andere toon worden getransponeerd. Onderaan het nootvenster wordt aangegeven waar de C van het instrument naartoe is getransponeerd. 'C => C#' betekent dat wanneer een C wordt gemeten dit in het stemapparaat als C# wordt weergegeven. Alle andere tonen worden evenredig getransponeerd. De transponeerfunctie werkt alleen bij het meten van enkele noten en niet bij het meten van akkoorden of octaven.

Om een instrument in een andere toonhoogte dan de standaard A=440 Hz te stemmen, kunt u de schuif aan de rechterkant van het stemapparaat gebruiken. Met deze schuif kan de frequentie van de A4 worden aangepast tussen 430 Hz en 450 Hz in stappen van 1 Hz. Alle andere tonen veranderen evenredig mee. Als de frequentie nog verder moet worden aangepast, is het mogelijk de A4-frequentie te combineren met het transponeren van één of meer semitonen. Door dubbel te klikken op de schuif wordt de standaardfrequentie van 440 Hz opnieuw ingesteld. De huidige toonhoogte (frequentie) van de A4 wordt bovenaan het nootvenster weergegeven.

Als noten met de knop 'Opnemen' worden opgenomen dan is het niet mogelijk de frequentie van de A4 te wijzigen. Om de opgenomen noten te kunnen vergelijken is het nodig dat de A4-frequentie gelijk blijft.

Het stemapparaat kan akkoorden meten die uit drie noten bestaan. De drie noten worden gelijktijdig gemeten waardoor het stemapparaat de naam van het akkoord kan tonen zoals: Dm, A, Fsus2 of Edim. Het stemapparaat meet akkoorden wanneer de knop 'Akkoord' onderaan het stemapparaat is ingedrukt.

Het stemapparaat selecteert de drie noten van het akkoord uit het ingangsgeluid en markeert deze in het equalizer-venster met een donkergroene achtergrond. De naam van het akkoord wordt in het nootvenster weergegeven. Het frequentiespectrum-venster is onderverdeeld in drie delen zodat de frequentiespectra van alle drie de noten kunnen worden getoond.

De gemeten afwijkingen van de drie tongen worden numeriek en met drie rode naalden weergegeven. De naam van de noot uit het akkoord wordt in donkergroen weergegeven, samen met de bijbehorende numerieke afwijkingen. De afwijkingen worden berekend ten opzichte van de exacte frequentie uit de toonladder. De schaal van de vensters met de rode naalden loopt van 30 Cent te laag tot 30 Cent te hoog. De absolute frequenties van de gemeten tongen kunnen in tekstvakken worden getoond (in hertz). Met de knop 'Freq' onderaan het stemapparaat worden deze vakken in- en uitgeschakeld.

Het stemapparaat kan twee of drie noten die een octaaf uit elkaar liggen gelijktijdig meten. De octaven moeten opeenvolgend zijn. Het is niet mogelijk octaven over te slaan. Als de octaven niet opvolgend zijn dan kunnen deze noten worden gemeten met de handmatige selectiemodus. Het stemapparaat meet octaven wanneer de knop 'Octaven' onderaan het stemapparaat is ingedrukt.

Selecteer de klinkende tongen door op de overeenkomstige tongen te klikken. Het ingestelde aantal noten wordt rechtsonder in het frequentiespectrum-venster getoond. Het stemapparaat selecteert de noten in de opeenvolgende octaven uit het ingangsgeluid en markeert deze in het equalizer-venster met een donkergroene achtergrond. De naam van de noot en het octaafnummer van de laagste noot wordt in het nootvenster weergegeven. Het frequentiespectrum-venster is onderverdeeld in drie delen zodat de frequentiespectra van drie noten kunnen worden getoond.

De gemeten afwijkingen van de tongen worden numeriek en met de rode naalden weergegeven. De naam van de noot en het bijbehorende octaafnummer wordt in donkergroen weergegeven, samen met de betreffende numerieke afwijkingen. De afwijkingen worden berekend ten opzichte van de exacte frequentie uit de toonladder. De schaal van de vensters met de rode naalden loopt van 30 Cent te laag tot 30 Cent te hoog. De absolute frequenties van de gemeten tongen kunnen in tekstvakken worden getoond (in hertz). Met de knop 'Freq' onderaan het stemapparaat worden deze vakken in- en uitgeschakeld.

Bij noten in meerdere octaven zijn de zwevingen hoorbaar die optreden tussen de boventonen van de lagere en de hogere octaven. Deze zwevingen worden door het stemapparaat gemeten en worden in hertz of in cent weergegeven. De knop 'Hz/Cent' bovenaan het stemapparaat wisselt tussen Hertz en Cent. Bij Cent worden de zwevingen berekend ten opzichte van het hogere octaaf.

Het instellingenscherm kan worden geopend door op de knop 'Menu' onderaan het stemapparaat te klikken. Linksboven in het stemapparaat verschijnt een menu waarin de optie 'Instellingen…' moet worden gekozen. Het instellingenscherm kan ook worden geopend door linksboven in het stemapparaat op het venster met het ingangssignaal te klikken.

Hoe de afwijkingen worden berekend
Midden rechts kunt u bij 'kies hoe de foutwaarden worden getoond' kiezen hoe de gemeten tong-afwijkingen worden weergegeven. Er zijn twee opties:

1. 'Toon foutwaarden ten opzichte van de exacte toonhoogte uit de toonladder'. Met deze optie wordt de gemeten afwijking van de tong berekend ten opzichte van de exacte frequentie van de noot in de toonladder. Dit betekent dat tijdens het stemmen de door het stemapparaat getoonde afwijking (bovenste waarde) gelijk moet worden aan de gewenste afwijking uit de zwevingslijst (onderste waarde).
2. 'Toon foutwaarden ten opzichte van de gewenste toonhoogte uit de zwevingslijst'. Met deze optie wordt de gemeten afwijking van de tong berekend ten opzichte van de gewenste afwijking uit de zwevingslijst. Dit betekent dat tijdens het stemmen de door het stemapparaat getoonde afwijking (bovenste waarde) nul moet worden.

De afbeelding op het hoofdscherm kiezen
Rechtsboven kunt u bij 'selecteer de hoofdscherm-afbeelding' het instrument kiezen dat in het midden van het stemapparaat wordt weergegeven.

Voortdurend blijven bijwerken (meten) in de handmatige selectiemodus
De gemeten waarden en grafieken worden bijgewerkt als het stemapparaat voorgrondgeluid herkent. Achtergrondgeluiden worden niet gemeten. Voorgrondgeluiden die lang aanhouden (ongeveer 30 seconden) worden ook als achtergrondgeluid beschouwd. Hierdoor is het niet mogelijk gedurende lange tijd door te blijven meten. Door de instelling 'Update continuously in manual note detection mode' rechts in het midden in te schakelen werkt het stemapparaat in de handmatige selectiemodus de gemeten waarden en grafieken doorlopend bij. Dit werkt niet wanneer het stemapparaat in de opnamemodus staat.

Bijwerken (meten) stoppen nadat de noot is vastgezet
Als een gedetecteerde noot is vastgezet gaat het stemapparaat door met het bijwerken van de gemeten waarden en grafieken. Door de instelling 'Stop updating after lock' in het midden rechts in te schakelen stopt het stemapparaat met bijwerken nadat de noot is vastgezet.

Schakel de grote tooltips uit
Door de muisaanwijzer kort boven een onderdeel van het stemapparaat te houden (knop, venster, schuif, vinkje, tekst, enz.) wordt een zogeheten tooltip getoond. Een tooltip is een klein tekstvak met uitleg over het onderdeel dat boven op het stemapparaat verschijnt. Deze hulpteksten geven belangrijke informatie over de werking van het stemapparaat en zijn daarom zeer nuttig. Voor de ervaren gebruiker die deze informatie niet meer nodig heeft zijn de tooltips echter hinderlijk omdat zij een deel van het stemapparaat afdekken. Door de instelling 'Disable large tool tips' rechts in het midden van het stemapparaat in te schakelen worden de meeste tooltips uitgeschakeld.

Lijsten met gewenste zwevingen
Het stemapparaat kan zwevingslijsten gebruiken. Dit zijn lijsten met de gewenste zwevingen per noot. Door op de knop 'Gewenste zwevingswaarden bewerken…' rechtsonder te klikken, wordt het scherm geopend waarmee de zwevingslijsten kunnen worden gemaakt, bekeken, geladen en opgeslagen. De tekst boven deze knop toont de momenteel geselecteerde zwevingslijst.

Accordeons hebben doorgaans meerdere tongen per noot. De verschillende tongen worden iets verschillend gestemd, waardoor een karakteristieke zweving ontstaat. Hoe verder de toonhoogten van gelijktijdig klinkende tongen uit elkaar liggen, hoe sneller de zweving. De mate van zweving is voor elke noot verschillend. De zweving wordt in het algemeen groter (in hertz) naarmate de noten hoger worden. De verdeling van de mate van zweving over de noten van het accordeon verschilt per type accordeon en wordt opgeslagen in zogeheten zwevingslijsten. Elk type accordeon heeft zijn eigen karakteristieke zwevingslijst. Deze zwevingslijsten kunnen met het stemapparaat worden gemaakt. Tijdens het stemmen geeft het stemapparaat de gewenste zwevingen voor de tongen van de te stemmen noot weer. Het stemapparaat kan de gemeten afwijking van een tong tonen ten opzichte van de gewenste afwijking uit de zwevingslijst.

De gemeten afwijkingen ten opzichte van de gewenste waarde uit de zwevingslijst
In het onderstaande voorbeeld toont het stemapparaat de gemeten afwijkingen ten opzichte van de gewenste afwijking uit de zwevingslijst.

Het stemapparaat neemt de gewenste afwijkingen voor de tongen van de te stemmen noot uit de zwevingslijst en toont deze donkergroen direct onder de witte waarde van de gemeten afwijking van de betreffende tong. De gewenste afwijking uit de zwevingslijst voor tong 1 is in dit geval -14,9 cent. De witte waarde +2,0 Cent geeft aan dat de tong nog 2,0 Cent te hoog is. De afwijking ten opzichte van de exacte waarde uit de toonladder is dus -14,9 + 2,0 = -12,9 cent. De rode naalden onderaan geven altijd de afwijkingen van de tongen ten opzichte van de exacte waarde uit de toonladder. De linker rode naald geeft inderdaad ongeveer -12,9 Cent aan. Zo heeft een tong de gewenste waarde als de witte gemeten waarde nul aangeeft. Dit geldt voor elke tong en voor elke noot.

De gemeten zweving ten opzichte van de gewenste zweving uit de zwevingslijst
De afwijking van een tong mag enkele cent bedragen. Het menselijk oor kan dit niet waarnemen. De zweving tussen twee tongen wordt echter veel nauwkeuriger waargenomen. Daarom moet de afstand tussen de toonhoogten van twee tongen nauwkeuriger worden gestemd dan de afzonderlijke tongen. Als de afwijkingen van beide tongen evenveel te hoog of te laag zijn, is de zweving toch goed. Het stemapparaat kan de afwijking van de zweving meten en deze waarde kan worden gebruikt om de tongen te stemmen.

In het onderstaande voorbeeld toont het stemapparaat de gemeten afwijkingen ten opzichte van de gewenste afwijking uit de zwevingslijst. Het stemapparaat neemt de gewenste zweving tussen de tongen van de te stemmen noot uit de zwevingslijst en toont deze donkergroen direct onder de witte waarde van de gemeten zwevingsafwijking van de betreffende tongen.

De gewenste zweving tussen tong 1 en tong 2 uit de zwevingslijst is in dit geval 2,36 Hertz. De witte waarde -1,04 hertz geeft aan dat de gemeten zweving nog 1,04 hertz te laag is. De tekstvakken onderaan bij de rode naalden tonen de absolute frequenties van de gemeten tongen in hertz. Het verschil tussen de twee linker frequenties is 260,89 - 259,58 = 1,31 Hertz. Dit is inderdaad 1,04 Hertz (2,36 – 1,31) te laag. Zo heeft de zweving de gewenste waarde als de witte gemeten waarde nul aangeeft.

Zwevingslijsten maken
Het scherm waarin de zwevingslijsten kunnen worden gemaakt, kan op twee manieren worden geopend:

1. Klik in het instellingenscherm (Menu - Instellingen…) op de knop 'Edit desired beat values'.
   
   
   
2. Klik op de tekst onder de afbeelding van de accordeon in het hoofdscherm van het stemapparaat.
   
   
   

Zwevingslijsten kunnen eenvoudig met het stemapparaat worden gemaakt via een tabel. Er hoeven slechts enkele tong-afwijkingen te worden ingevoerd. In de onderstaande zwevingslijst staan alle noten (E0 tot en met C9). De gewenste tong-afwijkingen van meerdere noten moeten worden ingevoerd in de kolommen 'Rd 1', 'Rd 2' en 'Rd 3'. De afwijking kan worden ingevoerd door op de gewenste cel in de tabel te klikken en met het toetsenbord de waarde te typen en op "Enter" te drukken.

De resterende kolom 'Btng' wordt automatisch berekend en ingevuld op basis van de tong-kolommen. De ontbrekende tong-afwijkingen worden berekend (geïnterpoleerd en geëxtrapoleerd) aan de hand van de ingevulde noten. De zwevingslijst kan in Cent of in Hertz worden ingevoerd. Dit kan in het midden van het scherm worden ingesteld. Of de zwevingslijst in cent of hertz wordt ingevoerd moet worden gekozen vóór het invoeren van de tong-afwijkingen. Bij overschakelen naar Cent of Hertz wordt de zwevingslijst opnieuw ingesteld en gaan de huidige waarden verloren.

Een grafisch overzicht van de zwevingslijst
De zwevingslijst wordt ook weergegeven met een grafisch overzicht. De kolommen stellen de noten voor. De gewenste afwijkingen van de tongen per noot worden als horizontale lijnen getoond. Tong 1 is rood, tong 2 is geel en tong 3 is blauw. De maximumwaarde van de grafiek (Max schaal) wordt rechts boven de grafiek getoond. Dit is de hoogste waarde in de grafiek. De nullijn staat in het midden en de waarde helemaal onderaan is ook maximaal maar dan negatief. Door op een noot (kolom) te klikken wordt die noot gemarkeerd met een donkergroene achtergrond en tegelijk wordt die noot ook geselecteerd in de tabel links op het scherm. Andersom verandert de gemarkeerde noot in het grafische overzicht ook als in de tabel een andere noot wordt geselecteerd. Door de muisaanwijzer even net boven een noot in het grafisch overzicht te houden wordt een tooltip getoond met de betreffende nootnaam en bijbehorende toonhoogte in hertz.

Door op de knop 'Weergeven in Cent' te klikken, wordt het grafische overzicht in Cent getoond in plaats van in Hertz. De zwevingswaarden veranderen hierdoor niet maar de lijnen in de grafiek zien er anders uit omdat de waarden in Cent relatief zijn ten opzichte van de toonhoogten van de betreffende noten. Hiervan is hieronder een schermafbeelding te zien. Als de zwevingslijst in Cent is ingevuld dan verandert deze knop in 'Weergeven in Hertz' en wordt de functie omgekeerd.

Bepaal de zwevingslijst met de opgenomen noten
De zwevingslijst van een accordeon is vaak niet bekend. De zwevingslijst kan dan meestal vrij eenvoudig worden bepaald door alle noten van de accordeon op te nemen en vervolgens in het scherm voor de zwevingslijsten een zwevingslijst te maken en de tabel in te vullen. De opgenomen afwijkingen van de tongen worden in het grafisch overzicht van de zwevingslijst getoond wanneer op de knop "Opgenomen tonen weergeven" wordt gedrukt. Dit is alleen mogelijk als de module 'opname en rapportage' in het stemapparaat aanwezig is. De lijnen in het grafische overzicht die de gewenste zwevingen weergeven kunnen nu worden aangepast (door de waarden in de tabel aan te passen) zodat zij zo goed mogelijk door de opgenomen afwijkingen lopen.

Ontbrekende delen in de lijnen van het grafische overzicht
Let in de onderstaande schermafbeelding op dat een deel van de blauwe lijn ontbreekt. De blauwe lijn toont de zwevingen in Hertz. Als de zwevingen in Cent worden weergegeven (zoals in de tweede schermafbeelding hieronder) is te zien dat in dit deel van de blauwe lijn de zwevingen groter zijn dan 50 Cent. Zulke grote zwevingen zijn niet realistisch en worden door het stemapparaat niet ondersteund.

Alternatieve stemmingen
Zwevingslijsten kunnen ook worden gebruikt om alternatieve stemmingen te stemmen zoals de Pythagoreïsche of de Werckmeister-stemming. De waarde 0,00 in een tong-afwijkingskolom staat voor geen afwijking ten opzichte van de gelijkzwevende stemming. De afwijking voor elke noot kan worden gewijzigd om elke gewenste stemming te verkrijgen. Het is in de software nog niet mogelijk om eenvoudig een alternatieve stemming te kiezen. U moet de afwijkingen ten opzichte van de gelijkzwevende stemming handmatig berekenen. Daarna kunt u de berekende afwijkingen in de zwevingslijst invoeren.

Zwevingslijsten opslaan en laden
Om de zwevingslijst te kunnen gebruiken moet deze eerst een naam krijgen. Voer de gewenste naam in in het tekstvak 'Beschrijving'. Zwevingslijsten kunnen als .btg-bestanden worden opgeslagen om later weer te laden. Gebruik de knop 'Opslaan…' om de zwevingslijst op te slaan en de knop 'Laden…' om een zwevingslijst te laden.

De juiste toonhoogte meten
De toonhoogte van een tong verandert licht wanneer de accordeon wordt geopend (of gesloten). De toonhoogte verandert ook wanneer het tongenblok uit de accordeon wordt gehaald (of erin geplaatst). Wanneer een tong buiten het accordeon wordt gestemd, moet met deze toonhoogte-verandering rekening worden gehouden. Als de tong daarna wordt teruggeplaatst en het accordeon weer wordt gesloten, dan moet de toonhoogte precies kloppen. Om de uiteindelijke toonhoogte van een tong te controleren moet deze opnieuw worden gemeten wanneer de tong weer in de gesloten accordeon zit.

Meerdere tongen tegelijk meten
Bij gebruik van een conventioneel stemapparaat mag tijdens het meten slechts één tong tegelijk klinken. Veel accordeons laten meerdere tongen tegelijk klinken bij het indrukken van een toets. Als het accordeon geen knoppen heeft waarmee de betreffende tongen kunnen worden uitgeschakeld, moet het accordeon eerst worden geopend om die tongen uit te schakelen. Daarna moet het accordeon weer worden gesloten om de toonhoogte te kunnen meten. Met Dirk's stemapparaat voor accordeon is het mogelijk meerdere tongen (maximaal drie) die gelijktijdig klinken te meten, waardoor het niet nodig is het accordeon te openen en de tongen uit te schakelen.

Het conventionele stemproces
Om het stemproces efficiënt uit te voeren, worden doorgaans de volgende stappen gebruikt:

1. Open het accordeon.
2. Schakel de nodige tongen uit.
3. Sluit het accordeon.
4. Meet alle noten één voor één en noteer de gemeten waarden.
5. Herhaal stap 1 tot en met 4 totdat alle tongen zijn gemeten.
6. Vergelijk alle gemeten waarden met de gewenste waarden, bereken de verschillen en noteer deze. De afwijkingen van alle tongen zijn nu bekend.
7. Open het accordeon.
8. Haal de tongenblokken uit de accordeon.
9. Stem de benodigde tongen aan de hand van de genoteerde afwijkingen.
10. Stem de zwevingen op het gehoor.
11. Plaats de tongenblokken terug in de accordeon.
12. Herhaal stap 2 tot en met 6 om de gestemde tongen te controleren.

Het stemproces met Dirk's stemapparaat voor accordeon

1. Meet alle noten één voor één en noteer de afwijkingen ten opzichte van de gewenste waarden (en ook de zwevingen).
2. Open het accordeon.
3. Haal de tongenblokken uit de accordeon.
4. Stem de noodzakelijke tongen (inclusief zwevingen) aan de hand van de genoteerde afwijkingen.
5. Plaats de tongenblokken terug in de accordeon en sluit de accordeon.
6. Herhaal stap 1 om de gestemde tongen te controleren.

Het stemproces met de module 'opname en rapportage'
Met de module 'opname en rapportage' zijn dezelfde stappen nodig, maar hoeft niets meer te worden genoteerd en kan een stemrapport worden afgedrukt.

Het stemapparaat kan worden uitgebreid met een module die snel alle noten van de accordeon kan opnemen en daaruit een rapport kan genereren. Dit rapport geeft de afwijkingen van alle tongen in een overzichtelijk opgemaakte tabel. Na het openen van de accordeon kunnen de tongen die te veel afwijken op de stemtafel worden gecorrigeerd met behulp van de afwijkingen uit het rapport. De tongen (die buiten de behuizing een afwijkende toonhoogte hebben) zullen na terugplaatsen in de accordeon de juiste toonhoogte hebben. Het rapport kan daarna opnieuw worden gegenereerd en afgedrukt om als stemrapport bij de accordeon te worden gevoegd. Met de module 'opname en rapportage' wordt de mogelijkheid geboden om (onbekende) zwevingslijsten van bestaande accordeons te maken.

Neem de noten op
De opnamemodus van het stemapparaat wordt ingeschakeld door op de knop "Opnemen" te drukken. De opnamemodus werkt alleen wanneer afzonderlijke noten worden gemeten. Akkoorden en octaven kunnen niet worden opgenomen. Het raster op de achtergrond van de equalizer wordt rood in de opnamemodus en links in de equalizer verschijnt een cursor (de rode balk). Zodra het stemapparaat een stabiele en nauwkeurige noot meet, worden de gemeten afwijkingen van de tongen opgeslagen in het vak van de rode cursor.

Het woord "Opgenomen" verschijnt dan in het notenvenster links onder het nootteken in het rood. De rode cursor schuift dan één vak naar rechts. Na een korte stilte kan de volgende noot worden opgenomen. Opgenomen noten kunnen met de "Backspace" van het toetsenbord worden verwijderd. Door kort met de muisaanwijzer boven een vak met opgeslagen afwijkingen te zweven verschijnt een tooltip met informatie over de opgeslagen noot, de afwijkingen en de zweving. Het is mogelijk dezelfde noot meerdere keren op te nemen zoals nodig is bij de meeste diatonische mondharmonica's. In de onderstaande schermafbeelding zijn een aantal noten opgenomen met twee tongen (horizontale rode en gele lijnen) per noot.

Het overzicht van de opgenomen noten
Het overzicht van de opgenomen noten (de stemming) wordt geopend door de knop "Opnemen" los te laten. Het overzicht kan ook worden geopend via "Menu - Opname en rapportage". In het bovenste tekstvak 'Beschrijving van de stemming' moet een beschrijving van de stemming worden gegeven. Deze beschrijving wordt gebruikt in het stemrapport. Alle opgenomen noten staan in de tabel.

De gegevens met betrekking tot de tongen
De gegevens met betrekking tot de tongen zijn per tong gegroepeerd onder de koppen 'Tong 1', 'Tong 2' en 'Tong 3'. De kolommen voor de tongen die niet zijn opgenomen blijven leeg. Het betreft de volgende kolommen:

Noot: De naam van de opgenomen noot. De volgorde van de opgenomen noten in de tabel is gelijk aan de volgorde waarin de noten zijn opgenomen. Dezelfde noot kan meerdere keren voorkomen.

Huid: De huidige gemeten afwijking van de tong in Cent ten opzichte van de exacte toonhoogte uit de toonladder.

Doel: De gewenste afwijking voor de tong uit de zwevingslijst in cent. Deze kolom is leeg wanneer geen zwevingslijst is geladen.

Foutwaarde: De foutwaarde in cent waarmee de tong van de gewenste afwijking afwijkt. Deze kolom is leeg wanneer geen zwevingslijst is geladen.

De gegevens met betrekking tot de zwevingen
De gegevens met betrekking tot de zwevingen zijn per tongpaar gegroepeerd onder de koppen 'Zweving 1-2' en 'Zweving 2-3'. De kolommen voor de zwevingen die niet zijn opgenomen blijven leeg. Onder de tabel wordt gekozen of de waarden in deze kolommen in Cent of in Hertz worden weergegeven. Het betreft de volgende kolommen:

Huid: De huidige gemeten zweving.

Doel: De gewenste zweving. Deze kolom is leeg wanneer geen zwevingslijst is geladen.

Foutwaarde: De afwijking in de zweving. Deze kolom is leeg wanneer geen zwevingslijst is geladen.

De opgenomen afwijkingen bewerken
De waarden in de kolommen 'Huid' van de tongen kunnen hier handmatig worden bewerkt door op de betreffende waarde te klikken en op de Enter-toets van het toetsenbord te drukken. Als een waarde wordt gewijzigd, worden de andere waarden van dezelfde noot opnieuw berekend.

Opnemen stoppen
Als dit scherm met de opgenomen stemming met het rode kruis wordt gesloten dan gaat het stemapparaat door met opnemen. Het opnemen wordt gestopt als er geen opgenomen noten meer over zijn. Alle opgenomen noten worden in één keer verwijderd door op de knop "Wissen" te drukken. Als dit scherm met de opgenomen stemming daarna wordt gesloten dan stopt het stemapparaat met opnemen.

Het grafisch overzicht van de opgenomen afwijkingen
Het grafisch overzicht van de opgenomen afwijkingen "Grafisch overzicht van de opgenomen stemafwijkingen" toont per noot de afwijkingen van de tongen. De noten zijn van links naar rechts gesorteerd van E0 tot C9. De noten die meerdere keren zijn opgenomen vallen in dezelfde kolom en worden daar allemaal getoond. De verschillende rode, gele en blauwe lijnen zijn dan niet duidelijk van elkaar te onderscheiden. Door kort met de muisaanwijzer boven een kolom met opgenomen noten te zweven verschijnt een tooltip met gegevens over de noot (naam en frequentie), de afwijkingen van de tongen en de zwevingen. Als de betreffende noot meerdere keren is opgenomen dan wordt deze informatie meerdere keren in de tooltip getoond. Rechts boven de grafiek wordt de maximumwaarde van de schaal (Max schaal) getoond. Dit is de bovenste waarde in de grafiek. De nul-lijn staat in het midden en de waarde onderaan is ook het maximum maar dan negatief. Door op de kolom te klikken wordt de kolom gemarkeerd met een donkergroene achtergrond en wordt de bijbehorende regel in de tabel geselecteerd. Als de betreffende noot meerdere keren is opgenomen worden de bijbehorende regels in de tabel na elkaar geselecteerd door meerdere keren op de kolom in het grafische overzicht te klikken.

Opgenomen stemmingen opslaan en laden
Om de opgenomen stemming te kunnen gebruiken moet deze eerst een naam krijgen. Voer de gewenste naam in het tekstvak 'Beschrijving van de stemming' boven in het scherm in. Opgenomen stemmingen kunnen als .tun-bestanden worden opgeslagen om later te worden geladen. Gebruik de knop "Opslaan…" om de opgenomen stemming op te slaan en de knop "Laden…" om een eerder opgeslagen stemming te laden.

Bewerk de zwevingslijst
Het scherm waarmee de zwevingslijst kan worden geladen en bewerkt, wordt geopend met de knop 'Bewerk gewenste zwevingswaarden'.


Toon de gewenste zwevingen
De gewenste afwijkingen uit de huidige zwevingslijst kunnen in het grafisch overzicht worden getoond door op de knop "Zwevingswaarden tonen" te drukken.

Stemrapporten aanmaken
Vanuit de opgenomen stemming kan een rapport worden gemaakt. Dit rapport geeft de afwijking van elke tong in een overzichtelijk geformatteerde tabel. Na het openen van de accordeon kunnen de tongen die te veel afwijken op de stemtafel worden gecorrigeerd aan de hand van de waarden uit het rapport. De tongen die buiten de behuizing een afwijkende frequentie hebben, krijgen de juiste frequentie nadat ze terug in de accordeon zijn geplaatst. Het rapport kan daarna opnieuw worden gegenereerd en als stemrapport bij de accordeon worden gevoegd. Het scherm waarmee een stemrapport kan worden gemaakt wordt geopend door op de knop "Rapport…" te drukken.


Een stemrapport kan worden aangemaakt met het onderstaande scherm. De informatie die naast de gemeten afwijkingen en de zwevingen in het rapport wordt opgenomen moet hier worden ingevuld. Bedrijfsinformatie zoals naam, adres en woonplaats van de stemmer kan worden ingevoerd in het tekstvak 'Bedrijfsinfo'. De website van de stemmer (URL) kan worden ingevoerd in het tekstvak 'Bedrijfswebsite'.

Om de URL te testen kan de website worden geopend door op de knop 'Go' te drukken. Het logo van het bedrijf kan worden geladen met de knop 'Laad logo'. De volgende formaten worden ondersteund: bmp, gif, jpg en wmf. De datum die op het rapport komt kan met "Rapportdatum" worden gewijzigd. Als alle informatie is ingevoerd kan het stemrapport worden aangemaakt met de knop 'Maak stemrapport'.

Stemrapport bekijken en afdrukken
Zodra het stemrapport is opgeslagen wordt het geopend in de internetbrowser. Het stemrapport wordt opgeslagen als een HTML-rapport. Het opgeslagen rapport kan u later opnieuw bekijken door het op te zoeken met Windows Verkenner en er vervolgens op te dubbelklikken. Het stemrapport kan worden afgedrukt met de printfunctie van de internetbrowser. Hieronder wordt een voorbeeld gegeven van een stemrapport met een aantal noten van een diatonische mondharmonica met twee tongen per noot. Drie tongen per noot is ook mogelijk.

De rapportgegevens in een andere toepassing importeren
De rapportgegevens kunnen worden geïmporteerd in een andere toepassing die het xml-formaat ondersteunt, zoals MS Excel. Wanneer het rapport wordt gemaakt, wordt het als een html-bestand opgeslagen. De gegevens van het rapport worden tevens als een xml-bestand opgeslagen. Dit XML-bestand kan worden geïmporteerd in elke toepassing die het xml-formaat ondersteunt, zodat u de gegevens naar wens kunt verwerken.

Naast de noten die moeten worden gemeten worden door de microfoon veel andere ongewenste geluiden gemeten. Dit zijn bijvoorbeeld geluiden zoals de koelventilator van de computer, een voorbijrijdende auto, een dichtslaande deur, een blaffende hond, wind enzovoort. Al deze geluiden verstoren de metingen en worden daarom door het stemapparaat automatisch onderdrukt.

Achtergrondgeluiden
Het stemapparaat meet achtergrondgeluiden en bepaalt hun toonhoogte en volume. De sterkte van achtergrondgeluiden wordt in het stemapparaat weergegeven met een horizontale groene lijn per noot. Langdurige geluiden worden als achtergrondgeluiden beschouwd. Zodra een noot (een van de blauwe balken) boven de achtergrondgeluiden uitkomt kan het stemapparaat deze noot selecteren om te meten. Bij een extreme hoeveelheid achtergrondgeluiden kunt u in het instellingenscherm (Menu - Instellingen…) de optie 'Enh. Noise reduction' inschakelen. Achtergrondgeluiden worden dan extra verminderd.

Dichtslaande deuren of voetstappen
De lage geluiden die bijvoorbeeld ontstaan door dichtslaande deuren of voetstappen op een houten vloer worden automatisch door het stemapparaat uitgefilterd.

50 of 60 Hz brom
De 50- of 60-Hertz-brom die vaak wordt veroorzaakt door de voeding van de computer wordt automatisch door het stemapparaat uitgefilterd. Als een extreme hoeveelheid van dit type brom door de microfoon wordt opgepikt, kan in het instellingenscherm (Menu - Instellingen…) een zogenoemde 'hum filter' worden ingeschakeld. De tonen rond 50 of 60 Hertz worden dan extra verminderd.

Automatische gevoeligheid
De geluidsterkte van de te meten tong die door het stemapparaat wordt ontvangen hangt af van de volgende factoren:

1. De door de tong geproduceerde geluidsterkte.
2. De afstand van de tong tot de microfoon.
3. Hindernissen tussen de tong en de microfoon.
4. De gevoeligheid van de microfoon.
5. De gevoeligheid van de geluidskaart.
6. De Windows-volumeinstellingen voor de microfooningang.

Om het stemapparaat onder alle omstandigheden te laten werken wordt het inkomende signaal automatisch versterkt tot een standaardniveau.

De maximale nauwkeurigheid in Hertz en in Cent
De nauwkeurigheid van het accordeon-stemapparaat is beter (kleiner) dan 0,05 Hertz (golven langer dan 20 seconden). De nauwkeurigheid in Cent verandert geleidelijk over het bereik van het stemapparaat omdat een Cent een relatieve eenheid is. Het interval (de breedte) van een noot in Hertz neemt toe naarmate de toonhoogte stijgt en de breedte van een noot in Cent is per definitie (altijd) 100. Enkele waarden van de nauwkeurigheid van het stemapparaat in Cent: C1: 2,6 Cent, C2: 1,3 Cent, C3: 0,7 Cent, C4: 0,3 Cent, C5: 0,2 Cent, C6: 0,08 Cent, C7: 0,04 Cent, C8: 0,02 Cent, C9: 0,01 Cent. In Cent wordt het stemapparaat dus nauwkeuriger naarmate de toonhoogte stijgt.

Detecteerbare toonhoogteverschillen
Het kleinste door het menselijk oor waarneembare toonhoogteverschil is ongeveer 2 Hertz. De nauwkeurigheid van het stemapparaat van 0,05 Hertz is vele malen beter. Deze hoge nauwkeurigheid is noodzakelijk om de zweving tussen twee tongen te meten. Een verschil in zweving van meer dan ongeveer 0,1 Hertz is al hoorbaar voor het menselijk oor.

Nauwkeurigheid van de gemeten zweving
De nauwkeurigheid van de gemeten zweving is beter (kleiner) dan 0,1 Hertz. De kleinste meetbare zweving is ongeveer 0,6 Hertz. De grootste meetbare zweving is beperkt omdat beide tonen binnen het bereik van dezelfde noot moeten liggen.

Automatische kalibratie
Het stemapparaat gebruikt de geluidskaart voor zijn metingen. Om mogelijke afwijkingen in de geluidskaart te compenseren, voert het stemapparaat een automatische kalibratie uit. Handmatige kalibratie zoals vaak mogelijk is op conventionele stemapparaten (bijvoorbeeld met een schroef), is niet nodig. Hierdoor zijn de metingen van het stemapparaat altijd nauwkeurig genoeg.

De interne nauwkeurigheid
Het stemapparaat toont de gemeten afwijkingen met één of twee decimalen (cijfers achter de komma). Het stemapparaat rekent intern met zeven decimalen. Vlak voordat een afwijking wordt weergegeven, wordt deze afgerond op één of twee decimalen.

Invloeden van buitenaf
Naast de nauwkeurigheid van het stemapparaat zelf moet rekening worden gehouden met de volgende invloeden van buitenaf:

1. De toonhoogte van een tong verandert als de accordeon wordt geopend en keert terug wanneer de accordeon weer wordt gesloten.
2. De toonhoogte van een tong verandert als het tongenblok uit de accordeon wordt gehaald en keert terug wanneer het tongenblok weer wordt geplaatst.
3. De toonhoogte van een tong neemt af naarmate de balgdruk toeneemt. De hoeveelheid zweving tussen twee tongen verandert vrijwel niet omdat beide tongen evenveel afnemen.

Pijl naar links
Verlaag de geselecteerde noot met één halve toon.

Pijl naar rechts
Verhoog de geselecteerde noot met één halve toon.

Spatiebalk
Bevries het stemapparaat.

Enter
Neem een noot op die nog niet is vastgezet.

Backspace
Verwijder de laatst opgenomen noot.